Sekurytyzacja – wszystko, co warto wiedzieć

Definicja słowa sekurytyzacja

Mówiąc najprościej, sekurytyzacja jest to proces emisji papierów wartościowych, które zabezpieczone są przez pewną grupę aktywów. Podmioty, w zakresie stosunków wierzycielsko-dłużniczych decydują się na zmianę aktywów na papiery wierzycielskie lub dłużne, np. obligacje. Aktywa natomiast to zasoby majątkowe o określonej wartości, które kontrolowane są przez jednostkę gospodarczą.

W przypadku firm aktywami mogą być udzielone kredyty kupieckie, wpływy pieniężne m.in. z wynajmowania powierzchni handlowej, pakiety należności od klientów czy pożyczki. Warto podkreślić, że banki mają tutaj o wiele więcej możliwości – sekurytyzacji mogą podlegać praktycznie wszystkie posiadane przez nie aktywa.

Wyróżniamy następujące etapy sekurytyzacji:

1. Utworzenie spółki, która będzie miała specjalne, określone przeznaczenie
2. Wybór agenta emisji, czyli banku
3. Przygotowanie programu emisji krótkoterminowych papierów dłużnych
4. Zdefiniowanie zasad doboru aktywów
5. Otrzymanie akceptacji agencji ratingowej
6. Zawarcie umowy pomiędzy wybranymi podmiotami, które uczestniczą w programie

Poznaj historię sekurytyzacji

Początki sekurytyzacji sięgają dokładnie 1970 roku. W tym czasie, w Stanach Zjednoczonych miała miejsce pierwsza taka transakcja i dotyczyła kredytów hipotecznych. Następnie zaczęto ją stosować w Wielkiej Brytanii, a dopiero w latach 90 w innych krajach europejskich.

Warto wiedzieć, że sekurytyzacja zyskała dużą popularność głównie w Stanach Zjednoczonych.

W Polsce sekurytyzacja wierzytelności bankowych pojawiła się stosunkowo późno. Stała się możliwa dopiero w 2004 r., dzięki wprowadzeniu nowych przepisów. Jak wynika z badań przeprowadzonych przez Komisję Nadzoru Finansowego, sekurytyzacja w Polsce ma dalszoplanowe znaczenie. W latach 2005-2013 odbyły się jedynie dwie większe, znaczące transakcje.

Co warto podkreślić, Bank Pekao SA w 2000 r. przeprowadził jedną z pierwszych transakcji sekurytyzacyjnych na polskim rynku. Była to pilotażowa transza o wartości 4,3 mln zł.

Korzyści płynące z sekurytyzacji

Omawiając korzyści związane z sekurytyzacją trzeba wziąć pod uwagę dwie instytucje – mianowicie banki oraz instytucje pozabankowe. Dzięki sekurytyzacji banki mogą pozyskać finansowania po cenie konkurencyjnej. Ponadto następuje poprawa współczynników adekwatności kapitałowej bez angażowania kapitału przez akcjonariuszy. Banki mogą również w łatwy sposób  pozyskać środki na akcję kredytową, dzięki upłynnieniu wierzytelności.

Biorąc pod uwagę podmioty pozabankowe, największą korzyścią jest możliwość przekształcenia aktywów obrotowych o niskim stopniu płynności w gotówkę.

Ponadto za sprawą procesu sekurytyzacji możemy zwiększyć efektywność zarządzania finansami w firmie. Możliwe jest to dzięki optymalizacji wykorzystania kapitału, ograniczeniu ryzyka kredytowego, przyspieszeniu przepływów pieniężnych, jak i zwiększeniu przychodów.

sekurytyzacja wierzytelności bankowej

Banki sekurytyzacje wykorzystują w celu poprawy płynności finansowej, dywersyfikacji portfela kredytowego, zapewniania lepszych warunków kredytowania oraz do zarządzania ryzykiem stopy procentowej. Bank, na mocy art. 92a ust. 1 pkt 1-2 prawa bankowego, ma możliwość m.in. zawarcia umowy przelewu wierzytelności czy cesji. Zawrzeć ją może z towarzystwem funduszy inwestycyjnych zarządzającym funduszem sekurytyzacyjnym lub z funduszem reprezentowanym przez to towarzystwo.

Jedną z zasad przy sekurytyzacji wierzytelności bankowej jest tajemnica bankowa. Według art. 104 ust. 1 prawa bankowego, tajemnicą bankową objęte są wszystkie informacje dotyczące czynności bankowej, uzyskane w czasie negocjacji, w trakcie zawierania i realizacji umowy. Oprócz banku, obowiązek do zachowania tajemnicy mają również osoby, za którymi pośrednictwem wykonywane są różne czynności bankowe.

Od każdej zasady są jednak pewne wyjątki. W procesie sekurytyzacji może nastąpić wyłączenie tajemnicy bankowej. Banki w takiej sytuacji mogą przekazywać dane osobowe do funduszy sekurytyzacyjnych, które zobligowane są do przetwarzania ich na podstawie ustawy o ochronie danych osobowych. W  przypadku przekazywania danych spółkom kapitałowym, jest to możliwe dzięki art. 31 ustawy o ochronie danych osobowych.

Przy pojęciu sekurytyzacji wierzytelności bankowej możemy spotkać się z zagadnieniem, jakim jest SPV. Warto wiedzieć, że jest to specjalnie utworzona spółka celowa. Może być ona podmiotem, na rzecz której odbywa się transfer wierzytelnościami.

Sekurytyzacja pożyczkowa i kredytowa

Sekurytyzacja pożyczkowa polega na pozbawieniu ryzyka oraz pozyskiwaniu finansowania przez inicjatora. Finansowanie pozyskuje on za pośrednictwem emisji dłużnych papierów wartościowych, które zabezpieczone są na określonej puli aktywów.

Innym przykładem sekurytyzacji jest sekurytyzacja kredytów hipotecznych. Jest to sprzedaż papierów wartościowych, które zabezpieczone są przepływami z tytułu kredytu hipotecznego. Bank w ten sposób refinansuje kapitał, który zaangażowany jest w kredyt hipoteczny. Co warte podkreślenia, proces sekurytyzacji nie ma żadnego wpływu na kredytobiorcę.

Prawo podatkowe a sekurytyzacja

Jak twierdzi mec. Andrzeja Dębca, partner kancelarii prawnej Lovells H. Seisler sp. k., przepisy podatkowe, które obecnie występują w Polsce blokują rozwój sekurytyzacji. Proces ten jest bardzo skomplikowany, dlatego sprawdzenie go pod kątem prawnym często stwarza wiele problemów.

Urzędnicy skarbowi największy kłopot mają z podatkami pośrednimi, takimi jak PCC, tj. podatek od czynności cywilnoprawnych oraz z VAT. Dzieje się tak, ponieważ organy podatkowe, co do kwestii opodatkowania sprzedaży wierzytelności 1-proc. podatkiem PCC, mają sprzeczne opinie.

Należy pamiętać, że na tę chwilę obowiązek podatkowy nie dotyczy w tym samym stopniu wszystkich podmiotów. Przykładowo z podatku od czynności cywilnoprawnych zwolnione są instytucje finansowe.