Wierzyciel - kto to jest?

Definicja wierzyciela

Wierzyciel jako pojęcie nie jest zdefiniowane wprost w polskim prawie. Słownik języka polskiego PWN definiuje te słowo tak: „jest to osoba fizyczna lub prawna, u której ktoś zaciągnął dług”. Być wierzycielem to zatem znaczy móc oczekiwać spełnienia zobowiązania od dłużnika. Dłużnikowi przynależy dług, zaś wierzycielowi wierzytelność. Skoro jest to osoba prawna, to może być nim bank, SKOK, firma pożyczkowa, każdy podmiot posiadający osobowość prawną.

Możliwość istnienia takiego stosunku określa art. 353 Kodeksu Cywilnego, który definiuje pojęcie zobowiązania. Przeczytamy w nim: „Zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić.” Z tych samych przyczyn wynika również definicja dłużnika, gdyż są to pojęcia nierozerwalnie ze sobą związane, a ich definicja opiera się wyłącznie na stosunku zobowiązania. Jeśli zatem mówimy, że ktoś jest naszym wierzycielem to znaczy, że jesteśmy mu coś winni.

Tytuł wykonawczy a tytuł egzekucyjny - różnice

Wierzyciel może dochodzić swoich praw przed sądem. Jeśli jego roszczenia okażą się słuszne, sąd wyda wyrok wraz z tytułem wykonawczym. Tytuł wykonawczy to dokument stwierdzający istnienie i zakres roszczenia wierzyciela. Aby tytuł wykonawczy mógł być wykorzystany do egzekucji musi być zaopatrzony w klauzulę wykonalności. Klauzula wykonalności stwierdza, że tytuł wykonawczy może być wykonany na drodze przymusu.

Jeśli wierzyciel posiada taki dokument to może dochodzić swoich praw do długu z całą mocą prawa i wszcząć postępowanie egzekucyjne, co zazwyczaj oznacza skierowanie sprawy do windykatora bądź komornika.

Windykator - kto to?

Windykator to ktoś, kto zajmuje się windykacją, czyli dochodzeniem własności. Może to być sam wierzyciel, ale może on powierzyć windykację komuś innemu na przykład prawnikowi czy wyspecjalizowanej firmie. Wierzyciel zatem może, ale nie musi być windykatorem. Nie ma obowiązku dochodzenia swoich praw, a zadłużenie nie jest ‘ścigane z urzędu’, oczywiście za wyjątkiem wierzytelności administracyjnych takich jak niezapłacone podatki czy mandaty. Wyjątkiem będą też wierzytelności alimentacyjne.

Zazwyczaj windykacja poprzedza postępowanie komornicze. Windykatorzy usiłują porozumieć się z dłużnikiem polubownie poprzez telefony, monity czy zawezwanie do próby ugodowej. Jeśli działania te nie przynoszą skutku, windykatorzy mogą odwiedzić dłużnika osobiście. Windykator nie ma prawa nas nękać, nie musimy wpuszczać go do domu. Nie ma także prawa zabierać rzeczy na poczet długu wbrew naszej woli. Dłużnika chroni w takich przypadkach prawo karne.

Firmy windykacyjne często skupują przedawnione długi i nękają dłużników ponagleniami do zapłaty. Bardzo ważne jest, aby w takich wypadkach nie uznawać przedawnionej należności. Uznanie długu nastąpi jeśli podejmiemy jakiekolwiek negocjacje z windykatorem lub zapłacimy nawet symboliczną sumę na poczet długu. W takim przypadku dług zostanie uznany, a czas przedawnienia zacznie naliczać się od początku. Warto więc znać terminy przedawnienia długów.

Szczególne przypadki - wierzyciel hipoteczny, osobisty, alimentacyjny

Nie wszyscy wierzyciele są równi przed prawem. Mają określoną kolejność w dochodzeniu swoich wierzytelności i w zależy to od okoliczności w jakich odzyskiwany jest dług. Także możliwości egzekucji różnią się w zależności od rodzaju zobowiązania. Reguluje to artykuł 1025 Kodeksu postępowania cywilnego. Należy pamiętać, że zawsze w pierwszej kolejności zaspokajane są koszta postępowania komorniczego - czyli koszta odzyskania długu. Rozróżniamy kilka rodzajów wierzycieli, z których najważniejszych wymieniamy poniżej:

• Wierzyciel hipoteczny - to taki wierzyciel, który może dochodzić roszczeń dzięki hipotece. Może się tak stać w dwóch przypadkach. Albo hipoteka istniała wcześniej, albo została ustanowiona w celu zabezpieczenia roszczenia. Hipoteka jest ważna tylko jeśli została wpisana do działu czwartego księgi wieczystej. Ten rodzaj zabezpieczenia zapewnia wiele przywilejów wierzycielowi. Wierzyciel hipoteczny ma pierwszeństwo w zaspokojeniu wierzytelności przed wierzycielami osobistymi. Ważniejsi od niego są jedynie wierzyciele alimentacyjni i wierzytelności należne za pracę, do wysokości płacy minimalnej przez trzy miesiące. Jeśli dłużnik posiada wielu wierzycieli, to wierzyciel hipoteczny nie musi płacić za egzekucję z nieruchomości, co oznacza mniejsze koszta odzyskania długu. Nawet ogłoszenie upadłości przez dłużnika nie musi oznaczać strat dla wierzyciela hipotecznego, do niego trafi nieruchomość pozostała po upadłości. Hipoteka jest przywiązana do nieruchomości, zatem w przypadku jej sprzedaży przez dłużnika wierzytelność przenosi się na nowego właściciela.
• Wierzyciel rzeczowy jest to wierzyciel, który może dochodzić praw do konkretnej rzeczy z majątku dłużnika, gdyż dokonał jej wcześniejszego zabezpieczenia. Jest dzięki temu uprzywilejowany względem pozostałych wierzycieli, gdyż nie mogą oni zająć tej rzeczy.
• Wierzyciel osobisty może domagać się zaspokojenia wierzytelności z majątku osobistego dłużnika. Oznacza to, że może zająć część jego pensji, emerytury czy renty.
• Wierzyciel alimentacyjny, jak i świadczenia alimentacyjne są w Polsce objęci szczególną ochroną prawną, wynikającą z zapisów Kodeksu Cywilnego jak i Karnego. Wierzycielem alimentacyjnym jest osoba, na rzecz której zasądzone zostały alimenty. Wierzytelność taka jest niezbywalna i ma absolutne pierwszeństwo przed innymi wierzytelnościami. Jedynie koszty postępowania komorniczego są zaspokajane przed alimentami.

Kiedy wierzyciel ponosi koszty egzekucji?

Istnieje kilka okoliczności, w których to wierzyciel poniesie koszta egzekucji. Po pierwsze postępowanie może zostać umorzone na wniosek wierzyciela. Po drugie postępowanie może zostać umorzone na wskutek bezczynności wierzyciela. Należy zatem wykazać przed sądem nieważność orzeczenia o wykonalności.

Inną możliwością jest zwolnienie z kosztów sądowych wynikające z zapisów artykułu 771 kodeksu postępowania cywilnego. Jeśli dłużnik jest zwolniony z kosztów sądowych to jest także zwolniony z kosztów postępowania egzekucyjnego. Wniosek o to należy skierować do sądu wraz z oświadczeniem o stanie majątkowym. Jeśli faktycznie mamy trudną sytuację materialną, sąd może przychylić się do naszej prośby. By poznać szczegółowe zasady zwolnienia od kosztów procesowych należy zwrócić się do ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (artykuły 94-118).