Scoring kredytowy - co warto o nim wiedzieć?

Co to jest scoring kredytowy?

Scoring kredytowy to ocena wiarygodności kredytowej klienta polegająca na zestawieniu informacji o nim z informacjami o klientach, którzy prawidłowo spłacili swój kredyt. Im bardziej zbliżony jest czyjś profil do ‘modelowego’ klienta, tym lepsza jego ocena scoringowa. Im doskonalsze narzędzia do scoringu, tym sprawiedliwiej można przyznać kredyt. Otrzymają go wtedy osoby, które faktycznie będą go spłacały i nie będą obciążone dodatkowymi odsetkami za ryzyko kredytowe. Scoring nie jest tym samym co zdolność kredytowa. Zadaniem scoringu jest tylko ocena prawdopodobieństwa tego, czy dany klient spłaci swoje zobowiązanie.

Kiedy do banku przychodzi nowy klient to zostaje mu przypisany scoring aplikacyjny. Scoring aplikacyjny jest przypisywany na podstawie danych z wniosku kredytowego i danych zewnętrznych, pochodzących z BIK-u, BIG-ów czy jeszcze innych źródeł informacji kredytowej. Od razu jest przydzielany do jednej z kategorii (dobry klient, zły klient). Bank już może z dużą pewnością stwierdzić, na jaki zysk może liczyć z obsługi takiej osoby. Znając prawdopodobieństwo spłaty kredytu udzieli go na określone oprocentowanie. Im bardziej ryzykowny klient, tym wyżej oprocentowany kredyt dostanie, aż do punkt odcięcia (cut-off point), przy którym bank nie może udzielić kredytu gotówkowego lub hipotecznego. Ewentualnie w takiej sytuacji może zaproponować kredyt z zabezpieczeniem, albo kredyt na niższą kwotę

Po pewnym czasie, kiedy bank współpracuje z klientem już dłużej, jest mu przypisywany scoring behawioralny. Przypisuje się go na podstawie oceny dokonywanych transakcji na rachunku bankowym, a w szczególności wykorzystania odnawialnego limitu kredytowego, czyli debetu. Również sposób wykorzystania karty kredytowej stanowi dla banków niezwykle cenne źródło informacji o sposobie radzenia sobie z finansami przez klienta. Dopiero te trzy elementy - ocena z BIK, ocena na podstawie aplikacji kredytowej i ocena behawioralna stanowią pełny scoring kredytowy.

Przykład scoringu

Co może być brane pod uwagę przy ocenie wiarygodności kredytowej? Niektóre z instytucji finansowych zdecydowały się uchylić rąbka tajemnicy i udostępnić częściowe dane na temat tego, w jaki sposób przeprowadzają scoring.

Największa amerykańska agencja scoringowa, FICO, dokonuje oceny w 30 proc. według wysokości zobowiązań, 35 proc. historii spłat, 15 proc. długości historii kredytowej, 10 proc. rodzaju kredytów, a w 10 proc. od tego, w jaki sposób starasz się nowy kredyt (czy nie robiłeś tego ostatnio zbyt często). ¹ Z kolei polski BIK w scoringu bierze pod uwagę w 76 proc. jakość kredytów, czyli terminowość ich spłacania, w 11 proc. aktywność kredytową, która jest liczbą spłaconych do tej pory kredytów, w 8 proc. wykorzystanie limitów kredytowych, a w 5 proc. działania związane z bieżącym ubieganiem się o kredyty.

W bankowym scoringu pod uwagę mogą zostać wzięte czynniki takie jak:

• wiek,
• wykształcenie,
• adres zamieszkania,
• czas zamieszkania w jednym miejscu,
• wysokość miesięcznych dochodów,
• stan cywilny,
• zawód - najłatwiej kredyt będzie dostać osobom zatrudnionym w sferze budżetowej,
• częstotliwość zmiany pracy,
• posiadanie ubezpieczenia,
• liczba osób będących na utrzymaniu wnioskującego,
• miesięczne zobowiązania finansowe,
• a nawet działalność klienta w mediach społecznościowych!

Ostatecznie, po podjęciu pozytywnej decyzji przez system scoringowy, wniosek kredytowy (szczególnie w przypadku kredytów na wysokie kwoty) jest jeszcze oceniany przez analityka banku. W końcu maszyna może się pomylić i przeoczyć jakiś ważny fakt. Nie może wiedzieć choćby tego, w jaki sposób zachowuje się klient podczas rozmowy o kredycie.

Jak tworzone są modele scoringowe?

Przygotowanie modeli scoringowych, czyli sposobu oceny zdolności kredytowej klientów, to poważne zadanie. Zajmują się nim m.in. psychologowie, statystycy i matematycy. W najbardziej zaawansowanych modelach pod uwagę jest branych nawet 20 zmiennych. Obecnie najlepsze modele scoringowe to nie tyle wzory matematyczne, co samouczące się programy komputerowe. Mając dostęp do danych o milionach klientów program komputerowy nie będzie mieć problemu z rozpoznaniem, który klient jest wiarygodny, a który nie. Model scoringowy nazywa się też niekiedy kartą scoringową.

Oczywiście nie wszystkie firmy są w stanie same stworzyć model scoringowy i dokonać oceny zdolności kredytowej. Zadanie te jest najczęściej przekazywane wyspecjalizowanym firmom. W Polsce zajmuje się tym choćby Biuro Informacji Kredytowej i Związek Banków Polskich. Każdy może pobrać raport z BIK na swój temat i przekonać się jak jest, przynajmniej częściowo, widziany przez banki. To instytucja działająca pod opieką państwa - funkcjonuje na podstawie odrębnej ustawy. Stąd jego otwartość do dzielenia się scoringiem z osobami prywatnymi. Jednak sam BIK to za mało, by uzyskać pełny scoring bankowy. W BIK-u przechowywane i przetwarzane są dane o wszelkich zobowiązaniach kredytowych, ale to już właściwie wszystkie dane, jakie może gromadzić ta instytucja. BIK dokonuje oceny tylko na na tej podstawie, więc nie wie jaki jest choćby twój stan cywilny. A właśnie takie informacje mogą być dla banku kluczowe przy podejmowaniu decyzji o przyznaniu ci kredytu.

Jak poprawić swój scoring kredytowy?

Jeśli bank uzna, że masz za słaby scoring, to niestety nie można z tym faktem zrobić wiele. Przynajmniej nie od razu. Bank może w takim przypadku zaproponować np. dołączenie innych osób do kredytu, którymi mogą być choćby twoi rodzice, albo obniżenie jego kwoty. W dłuższej perspektywie powinno się jednak dbać o scoring długofalowo, podejmując mądre finansowo decyzje. Jeżeli planujesz wzięcie dużego kredytu, np. kredytu hipotecznego to postaranie się wcześniej o dobry scoring może zaoszczędzić ci nawet kilkadziesiąt tysięcy złotych. Jak to zrobić?

Załóż kartę kredytową i uruchom debet na koncie bankowym. Najlepiej w tym samym banku, w którym planujesz wziąć swój duży kredyt. Nie wykorzystuj jednak nigdy limitu kredytowego do końca i regularnie spłacaj powstałe zobowiązanie. Od tego, w jaki sposób wykorzystujesz te produkty będzie uzależniona twoja ocena behawioralna. Możesz też wziąć jakiś produkt na raty, albo telefon na abonament. Pamiętaj, żeby zamknąć wszystkie karty kredytowe i limity na rachunku przed złożeniem wniosku o kredyt. Bank będzie je traktował prawie tak, jak czynne kredyty.

Zawsze spłacaj pożyczki i kredyty terminowo. Nawet jeden dzień opóźnienia pojawi się w BIK-u, pomimo, że takie opóźnienie teoretycznie nie kwalifikuje się jako zaległość w spłacie w myśl przepisów o Biurze Informacji Kredytowym. W taki sposób będziesz budował swoją pozytywną historię kredytową. Nie bądź impulsywny. Jeśli musisz, to rób impulsywne zakupy gotówką - jej banki nie wyśledzą. Nie składaj też wielu wniosków kredytowych na raz. Scoring potraktuje takie działanie jako podejrzane.

Niestety, ostatecznie w trakcie scoringu jesteś przypisywany do jakiejś grupy podobnych do ciebie z jakichś względów klientów. Nawet rzetelna spłata zobowiązań może nie być w niektórych przypadkach wystarczająca do otrzymania dobrego scoringu. Modele scoringowe są nieugięte i niekiedy kierują się logiką, która może być niezrozumiała nawet dla pracowników banków. Kilku niesprawiedliwie potraktowanych klientów nie może zmienić pełnego obrazu sprawy. Ich powszechne wykorzystanie i świetne wyniki świadczą o tym, że to bardzo potrzebne i pożyteczne narzędzie, zarówno dla kredytobiorców jak i banków, którzy są w stanie uniknąć kosztów związanych z udzielaniem kredytów nierzetelnym osobom.

1. https://www2.myfico.com/Downloads/Files/myFICO_UYFS_Booklet.pdf