Upadłość konsumencka i jej konsekwencje

1. Upadłość konsumencka - co to jest i kto może ją ogłosić?
2. Upadłość konsumencka w małżeństwie - co w przypadku wspólnych długów?
3. Gdzie i jak złożyć wniosek o upadłość konsumencką?
4. Upadłość konsumencka w Polsce a upadłość transgraniczna
5. Kiedy sąd odrzuci wniosek o upadłość konsumencką osoby fizycznej?
6. Jakie są skutki oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości?
7. Postępowanie upadłościowe krok po kroku
8. Co może zająć syndyk masy upadłościowej?
9. Upadłość konsumencka a brak majątku - kto pokryje koszty postępowania?
10. Co po upadłości konsumenckiej - skutki i konsekwencje upadłości
11. Upadłość konsumencka ustawa 2020 - nowe warunki dla dłużników

Upadłość konsumencka - co to jest i kto może ją ogłosić?

Wpadłeś w poważne problemy finansowe i nie wiesz, jak wyjść z długów nie mając pieniędzy? Jeśli powodem twojego zadłużenia były zdarzenia losowe, na które nie miałeś wpływu, masz szansę na umorzenie części lub całości zobowiązania. Uzasadnienie wniosku o upadłość konsumencką musi być jednak niepodważalne. Kto może ogłosić upadłość konsumencką? Warunki są proste. Podstawą do ogłoszenia upadłości jest całkowita niewypłacalność osoby fizycznej, czyli trwała niezdolność do spłaty posiadanych zobowiązań finansowych. Jeśli opóźnienia w spłacie sięgają już 3 miesięcy, a dłużnik stracił zdolność do pracy (wypadek, choroba etc.) to istnieją przesłanki upadłości konsumenckiej.

Na czym dokładnie polega upadłość konsumencka? Postępowanie upadłościowe to prowadzone przed sądem postępowanie cywilne, które ma doprowadzić do całkowitego oddłużenia upadłego oraz zaspokoić roszczenia wszystkich wierzycieli w jak najwyższym możliwym stopniu. W toku procedury upadłościowej likwidowany jest cały majątek dłużnika (poza rzeczami niezbędnymi do życia), a po spieniężeniu jest on przekazywany na uregulowanie zaległości finansowych u wszystkich wierzycieli, zgodnie z kolejnością ich uprzywilejowania. Oznacza to bankructwo konsumenckie osoby fizycznej, ale pozwala zacząć nowe życie bez długów.

Wniosek do sądu upadłościowego (gospodarczy wydział upadłościowy sądu rejonowego) może złożyć wyłącznie osoba fizyczna, która w ogóle nie prowadziła lub zamknęła działalność gospodarczą. Upadłość nie może być ogłoszona przez osobę prowadzącą gospodarstwo rolne, jeśli nie prowadzi ona innej działalności zawodowej. Wierzyciele nie mogą zmusić osoby fizycznej do wszczęcia postępowania, zastraszać jej i grozić. Ogłoszenie upadłości konsumenckiej jest możliwe raz na 10 lat, a sama procedura może trwać od kilku tygodni do kilku lat.

Upadłość konsumencka w małżeństwie - co w przypadku wspólnych długów?

Oddłużenie w upadłości konsumenckiej jednego dłużnika nie obejmuje jego poręczycieli, współdłużników oraz osób, które udzieliły dłużnikowi zabezpieczenia długu hipoteką lub zastawem. Jeśli dłużnik pozostaje w związku małżeńskim, ogłoszenie bankructwa konsumenta wiąże się z automatycznym ustanowieniem rozdzielności majątkowej. Niestety, na poczet spłaty długu przeznaczany jest cały majątek wspólny małżonków, który posiadali jeszcze przed ogłoszeniem upadłości konsumenckiej.

Co ważne, małżonek upadłego może dochodzić należności z tytułu swojego udziału w majątku wspólnym. By zapobiec działaniu na szkodę wierzycieli, wniosek o rozdzielność majątkową małżonek może złożyć samodzielnie najpóźniej w terminie 2 lat przed dniem złożenia wniosku o upadłość.

Jak ogłosić upadłość konsumencką i gdzie złożyć wniosek?

Wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej dłużnik powinien złożyć do sądu rejonowego zgodnego z jego miejscem zamieszkania. Pismo można złożyć osobiście w sądowym biurze podawczym lub przesłać listem poleconym. To ile trwa postępowanie upadłościowe zależy przede wszystkim od ilości dokumentacji i sposobu rozstrzygania sprawy. Sąd może przeprowadzić postępowanie dowodowe na posiedzeniu niejawnym (bez obecności dłużnika) lub ma rozprawie sądowej (w obecności dłużnika).

Przed złożeniem wniosku warto ocenić swoje szanse na wygraną oraz przygotować argumenty, które mogą przekonać sąd. Przesłanki ogłoszenia upadłości to wszelkie dowody potwierdzające, że zaistniała niezawiniona niewypłacalność dłużnika. Zadłużenie mogło powstać na skutek sytuacji niezależnych od dłużnika, np. wypadku, utraty pracy, trwałej choroby etc.

Wniosek dłużnika o ogłoszenie upadłości osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej powinien zawierać takie dane jak:

• imię, nazwisko, numer PESEL, miejsce zamieszkania dłużnika,
• okoliczności uzasadniające wniosek,
• pełna lista wierzycieli i ich danymi i adresami,
• szczegółowe informacje dotyczące poszczególnych wierzytelności (wysokość i termin),
• miejsca, w których znajduje się majątek dłużnika,
• aktualny i pełny wykaz majątku dłużnika z szacunkową wyceną jego wartości,
• lista zabezpieczeń na majątku dłużnika (zastaw, hipoteka) wraz z datą ustanowienia,
• oświadczenie o spłatach zadłużenia dokonanych w terminie 6 miesięcy przed dniem złożenia wniosku o upadłość,
• spis podmiotów zobowiązanych majątkowo wobec dłużnika (np. osoby, którym dłużnik udzielił pożyczek) wraz z adresem i szczegółami każdej należności,
• wykaz tytułów egzekucyjnych i wykonawczych przeciwko dłużnikowi (m.in. zajęcia komornicze),
• oświadczenie na piśmie co do prawdziwości danych zawartych we wniosku.

Sąd umarzający zadłużenie bierze pod uwagę wyłącznie podmioty wskazane we wniosku, dlatego tak ważne jest przygotowanie pełnej dokumentacji dotyczącej wszystkich wierzycieli i kwot zadłużenia. Pomocne może być tu pobranie raportu na temat swojego zadłużenia z KRD, Rejestru Bankowego, BIK i BIG Infomonitor. Jeśli dłużnik nie jest w stanie dołączyć do wniosku wszystkich wymaganych dokumentów, powinien złożyć do sądu stosowne wyjaśnienie.

Upadłość konsumencka w Polsce a upadłość transgraniczna

Jeśli dłużnik decyduje się na przeprowadzkę do innego państwa na terenie UE to postępowanie upadłościowe otworzy i będzie prowadził sąd w nowym państwie. Oznacza to, że dłużnika i wierzycieli obowiązywać będą przepisy dotyczące upadłości zgodne z prawem danego kraju. Komornicy z innych krajów nie mogą zatem prowadzić egzekucji, a wierzyciele dochodzić spłaty długów czy podważać wyroków zagranicznych sądów. Z tego względu wielu dłużników przenosi się do krajów, w których mogą liczyć na bardziej przychylne prawo upadłościowe i znacznie szybsze postępowanie, które umożliwi całkowite oddłużenie w kilka miesięcy, a nie kilka lat.

Upadłość transgraniczna umożliwia ogłoszenie upadłości w dowolnym kraju Unii Europejskiej pod warunkiem wykazania, że dłużnik od co najmniej 6 miesięcy posiada tam stałe miejsce zamieszkania, pracuje, płaci rachunki, posiada konto bankowe i odprowadza podatki.

Kiedy sąd odrzuci wniosek o upadłość konsumencką osoby fizycznej?

Oddalenie wniosku o ogłoszenie upadłości może nastąpić, jeśli:

• dłużnik celowo doprowadził do swojej niewypłacalności lub ją pogłębił (tzw. umyślne bankructwo przez np. pozbycie się majątku, by zaszkodzić wierzycielowi,
• dłużnik stał się niewypłacalny na skutek rażącego niedbalstwa (np. hazardu, nierozsądnego pożyczania etc.),
• wierzytelność ma charakter sporny,
• majątek dłużnika nie wystarcza na pokrycie kosztów postępowania lub wystarcza jedynie na pokrycie tych kosztów,
• majątek dłużnika jest obciążony hipoteką lub zastawem w takim stopniu, że pozostały majątek nie wystarcza na pokrycie kosztów postępowania,
• dłużnik celowo pozbył się części majątku lub obniżył jego wartość, by móc ogłosić upadłość,
• dane we wniosku są niepełne lub niezgodne z prawdą,
• w ciągu 10 lat przed złożeniem kolejnego wniosku dłużnik ogłosił upadłość konsumencką / postępowanie upadłościowe było umorzone / uchylono ustalony dla dłużnika plan spłaty wierzycieli / umorzono całość lub część zobowiązań dłużnika.

Kiedy sąd odrzuci wniosek o upadłość konsumencką osoby fizycznej?

Nie wszyscy dłużnicy mogą ogłosić upadłość konsumencką i uniknąć spłaty zaciągniętych zobowiązań. Sąd ma obowiązek rozpatrzyć każdy wniosek dłużnika o ogłoszenie upadłości, ale nie musi go akceptować. Wbrew pozorom istnieje wiele przesłanek, które uniemożliwiają umorzenie długów, co pomaga chronić wierzycieli przed oszustami finansowymi.

Oddalenie wniosku o ogłoszenie upadłości może nastąpić, jeśli:

• dłużnik celowo doprowadził do swojej niewypłacalności lub ją pogłębił (tzw. umyślne bankructwo przez np. pozbycie się majątku, by zaszkodzić wierzycielowi,
• dłużnik stał się niewypłacalny na skutek rażącego niedbalstwa (np. hazardu, nierozsądnego pożyczania etc.),
• wierzytelność ma charakter sporny,
• majątek dłużnika nie wystarcza na pokrycie kosztów postępowania lub wystarcza jedynie na pokrycie tych kosztów,
• majątek dłużnika jest obciążony hipoteką lub zastawem w takim stopniu, że pozostały majątek nie wystarcza na pokrycie kosztów postępowania,
• dłużnik celowo pozbył się części majątku lub obniżył jego wartość, by móc ogłosić upadłość,
• dane we wniosku są niepełne lub niezgodne z prawdą,
• w ciągu 10 lat przed złożeniem kolejnego wniosku dłużnik ogłosił upadłość konsumencką / postępowanie upadłościowe było umorzone / uchylono ustalony dla dłużnika plan spłaty wierzycieli / umorzono całość lub część zobowiązań dłużnika.

Jakie są skutki oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości?

Sąd może obligatoryjnie oddalić wniosek o upadłość konsumencką dłużnika, jeśli jej powodem było celowe doprowadzenie do swojej niewypłacalności lub rażące niedbalstwo. Są to tzw. bezwzględne negatywne przesłanki. Jeśli jednak sąd nie zaakceptował wniosku o upadłość z innego powodu (przesłanki negatywne względne), to można złożyć do sądu drugiej instancji zażalenie na postanowienie o oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Zażalenie powinno spełniać wymogi pisma procesowego oraz zawierać wskazanie zaskarżonego postanowienia, wniosek i uzasadnienie.

Zażalenie wiąże się z opłatę w wysokości 200 zł, a na dostarczenie pisma dłużnik ma 14 dni od dnia doręczenia postanowienia upadłościowego. Co ważne, sąd drugiej instancji nie orzeka o ogłoszeniu upadłości. Na posiedzeniu niejawnym rozpatruje on zażalenie, po czym może je oddalić lub skierować sprawę do ponownego rozpoznania. Jeśli sytuacja finansowa dłużnika nie uległa poprawie, to ze względów słuszności oraz względów humanitarnych, może zostać ustanowiona upadłość konsumencka.

Postępowanie upadłościowe krok po kroku

W sieci znaleźć można oferty instytucji, które pomagają złożyć wniosek o upadłość osoby fizycznej, przeprowadzają analizę zadłużenia klienta oraz zapewniają wsparcie prawne na każdym etapie postępowania. Niezależnie od tego, czy dłużnik będzie wnosił o ogłoszenie upadłości konsumenckiej sam czy z pomocą, procedura będzie taka sama.

Po złożeniu wniosku przez dłużnika, dalsze postępowanie upadłościowe dzieli się na cztery etapy.

1. Postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości - polega na ocenie przez sąd przesłanek do upadłości, po czym następuje oficjalne ogłoszenie upadłości konsumenckiej osoby fizycznej.
2. Właściwe postępowanie upadłościowe - na tym etapie działanie rozpoczyna syndyk masy upadłościowej, którego zadaniem jest ustalenie listy wierzycieli a następnie zlicytowanie i spieniężenie majątku dłużnika. Uzyskanie pieniądze przeznaczane są na spłatę wszystkich wierzycieli w maksymalnym możliwym stopniu.
3. Ustalenie przez sąd planu spłaty wierzycieli - jeśli wartość zlicytowanego majątku dłużnika nie pokryła 100 proc. zadłużenia, sąd ustala dodatkowy plan spłaty wierzycieli. Harmonogram spłat musi być dostosowany do aktualnych dochodów dłużnika i jego wydatków na utrzymanie rodziny. Z tego względu plan spłaty może być rozłożony na nawet 3 lata.
4. Wdrożenie planu spłaty lub orzeczenie o umorzeniu zobowiązań - dłużnik objęty upadłością konsumencką ma obowiązek przestrzegania ustalonego planu spłaty. Zobowiązania niespłacone w toku postępowania zostają umorzone co skutkuje całkowitym oddłużeniem upadłego konsumenta.

Od ogłoszenia upadłości do likwidacji majątku mija zazwyczaj 12-18 miesięcy. Po tym czasie następuje zakończenie postępowania upadłościowego, wykreślenie przez sąd upadłego z rejestru dłużników niewypłacalnych, zawieszenie wszelkich postępowań sądowych i egzekucyjnych prowadzonych przeciwko konsumentowi, oraz odblokowanie konta bankowego dłużnika.

UWAGA! Niektóre długi nigdy nie ulegają umorzeniu. Będą to m.in. zobowiązania alimentacyjne; zobowiązania do zapłaty orzeczonych przez sąd kar grzywny, obowiązku naprawienia szkody oraz zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.

Co może zająć syndyk masy upadłościowej?

Syndyk masy upadłościowej, który zarządza majątkiem konsumenta, ma większe uprawnienia niż komornik, ale nie może zająć wszystkiego. Tak jak w przypadku egzekucji komorniczej istnieje kwota wolna od zajęcia, tak w przypadku postępowania upadłościowego istnieje majątek niepodlegający zajęciu przez syndyka. Zgodnie z prawem, syndyk może zająć tylko składniki majątku, które posiadają rzeczywistą wartość rynkową i są możliwe do sprzedaży, m.in. wszelkie atrybuty prestiżu i zamożności, pojazdy mechaniczne, działki rekreacyjne oraz nieruchomości.

Co ważne, syndyk ma prawo zlicytować dom upadłego konsumenta, ale ma obowiązek wypłacenia mu części ceny sprzedaży. Wysokość środków powinna wystarczyć na wynajem mieszkania dla dłużnika i jego rodziny przez 12 miesięcy. Syndyk może zająć także wynagrodzenie za pracę to kwoty wolnej od potrąceń, która jest taka sama jak przy zajęciach komorniczych. W 2020 roku będzie to 1878 zł netto z dochodu z umowy o pracę na pełny etat. Przy pracy na część etatu lub dochodach osiąganych z innych źródeł, kwoty wolne od zajęcia mogą być niższe.

Masa upadłościowa, czyli majątek podlegający licytacji, nie obejmuje natomiast przedmiotów niezbędnych do pracy i godnego życia rodziny dłużnika. Będą to m.in.:

• cześć miesięcznych dochodów,
• sprzęty domowe,
• meble,
• urządzenia kuchenne i sanitarne,
• pościel,
• bielizna,
• odzież codzienna,
• odzież niezbędna do pełnienia służby lub wykonywania zawodu,
• narzędzia i przedmioty niezbędne do pracy zarobkowej dłużnika (np. laptop),
• surowce niezbędne do produkcji na okres jednego tygodnia (z wyjątkiem pojazdów mechanicznych),
• niezbędne dla dłużnika zapasy żywności i opału na okres jednego miesiąca,
• przedmioty niezbędne do nauki,
• odznaczenia,
• przedmioty służące do wykonywania praktyk religijnych,
• produkty lecznicze i wyroby medyczne,
• przedmioty niezbędne ze względu na niepełnosprawność dłużnika lub członków jego rodziny (np. wózek inwalidzki, aparaty słuchowe etc.).

O tym, jakie przedmioty są dłużnikowi niezbędne, może do pewnego stopnia decydować syndyk. Przedmiotami, które mogą być uznane za zbędne będą, telewizor, elegancka zastawa czy zmywarka. Tu znaczenie ma przede wszystkim stan zdrowia dłużnika (czy może np. zmywać ręcznie czy nie) oraz aktualna wartość rynkowa przedmiotów. Jeśli przedmioty użytku codziennego mogą być sprzedane znacznie poniżej ich wartości, a dla dłużnika mają znaczną wartość użytkową, syndyk może wykluczyć je z masy upadłościowej.

Jeśli zajęty zostanie przedmiot niezbędny do codziennego życia, dłużnikowi przysługuje oficjalna skarga na syndyka.

Upadłość konsumencka a brak majątku - kto pokryje koszty postępowania?

Koszty postępowania upadłościowego osoby fizycznej mogą być zaskakująco wysokie, biorąc pod uwagę trudną sytuację konsumenta. Opłata za wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej wynosi 30 zł, a łączny koszt ogłoszenia upadłości sięgnąć może kilku tysięcy złotych. Brak wystarczającego majątku upadłego dłużnika nie oznacza automatycznie, że postępowanie upadłościowe zostanie umorzone. Jeśli dłużnik nie posiada chwilowo środków pieniężnych ani majątku, który można przeznaczyć na pokrycie kosztów postępowania, wszystkie opłaty związane z ogłoszeniem upadłości ureguluje Skarb Państwa. Koszty trzeba będzie jednak zwrócić, gdy tylko upadły odzyska płynność finansową, czyli znajdzie stałe zatrudnienie i pozbędzie się długów.

Ile trwa upadłość konsumencka bez majątku? W tym wypadku procedura jest zdecydowanie szybsza, ponieważ sąd nie przeprowadza postępowania likwidacyjnego, a jedynie zatwierdza listę dłużników. Jeśli dłużnik nie posiada żadnego majątku (w tym majątku ukrytego!), ogłaszana jest upadłość konsumencka, a jego długi są umarzane.

Upadłość konsumencka - konsekwencje

Ogłoszenie upadłości nie powinno być traktowane jako szansa na uniknięcie odpowiedzialności za długi. Zanim złożymy wniosek, warto przeanalizować swoją sytuację finansową i poszukać wszystkich możliwych rozwiązań. Może wierzyciel zgodzi się na przedłużenie spłaty długu, co da nam trochę czasu na odzyskanie płynności finansowej? Innym rozwiązaniem są pożyczki dla mocno zadłużonych, które zaciągane rozsądnie pozwalają wyjść na prostą.

Wszystkie rozwiązania prowadzące do licytacji majątku powinny być kołem ratunkowym, z którego należy skorzystać tylko w skrajnych sytuacjach.Konsekwencje upadłości konsumenckiej są poważniejsze niż można przypuszczać.

Co następuje po upadłości konsumenckiej? Po ogłoszeniu upadłości dłużnik:

• nie może swobodnie rozporządzać swoim majątkiem,
• traci wszystkie wartościowe nieruchomości i ruchomości,
• nie ma szans na kredyt lub pożyczkę,
• przez 10 lat nie może założyć działalności gospodarczej
• nie może bezpodstawnie rzucić pracy zarobkowej, ponieważ spowoduje to umorzenie postępowania upadłościowego,
• nie może zawierać umów finansowych, poza dokonywaniem zakupów produktów niezbędnych do codziennego funkcjonowania,
• jest zobowiązany do natychmiastowej spłaty wszystkich posiadanych zobowiązań finansowych (np. zakupów na raty).

Dodatkowo informacja o upadłości konsumenckiej będzie widoczna we wszystkich rejestrach danych, co wpłynie na utratę wiarygodności finansowej konsumenta.

Upadłość konsumencka ustawa 2020 - nowe warunki dla dłużników

Nowa upadłość konsumencka w 2020 roku, zdaniem ekspertów, skupia się przede wszystkim na korzyściach wierzycieli. Postępowanie upadłościowe będzie funkcjonować w trzech trybach, zależnie od kategorii dłużników. Kiedy w życie wejdzie nowa ustawa o upadłości konsumenckiej, sąd nie będzie musiał badać przyczyn niewypłacalności dłużnika. Oznacza to, że bankructwo będzie można ogłosić niezależnie od tego, czy wynika ono z winy dłużnika czy nie. Wystarczy dopełnienie wymaganych formalności.

Rzetelni dłużnicy, tak jak dotąd, będą mogli liczyć na ustalenie planu spłaty na okres do 36 miesięcy. Skrócenie planu spłaty będzie możliwe pod warunkiem, że dłużnik ureguluje min. 50 proc. zobowiązania lub gdy od dnia ogłoszenia upadłości do dnia złożenia wniosku o ustalenie planu spłaty wierzycieli upłynęło więcej niż 6 miesięcy. Bankructwo z własnej winy nie będzie oznaczało automatycznego oddłużenia, ale konsument będzie miał szansę skorzystać z zalet upadłości. Konsumenci, którzy celowo doprowadzili do swojej niewypłacalności lub ją pogłębili, będą mogli wnioskować o ustalenie planu spłaty na okres od 36 do 84 miesięcy.

Jeśli sytuacja finansowa dłużnika uniemożliwia jakąkolwiek spłatę, możliwe będzie całkowite umorzenie zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli. Jeśli nie ma pewności czy niezdolność do spłaty jest trwała, na 5 lat nastąpi warunkowe umorzenie zobowiązań upadłego. Kolejnym ciekawym rozwiązaniem będzie umorzenie zobowiązań na mocy zatwierdzonego przez sąd układu między dłużnikiem, a wierzycielami. Pozwoliłoby to na częściowe oddłużenie konsumenta, zachowanie majątku oraz uniknięcie upadłości konsumenckiej.

Dodatkowo o upadłość konsumencką wnioskować będą mogły także osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą.