WIBOR - co to jest i dlaczego ma wpływ na koszt kredytu?

1. Czym jest WIBOR?
2. W jaki sposób Rada Polityki Pieniężnej ma wpływ na WIBOR
3. Ile może wzrosnąć WIBOR?
4. W jaki sposób WIBOR wpływa na oprocentowanie kredytu?
5. Zmiany w ustalaniu stopy WIBOR. W życie wchodzi rekomendacja BRE.
6. Co po WIBOR?
7. Co z obecnymi umowami kredytowymi?
8. Co to jest LIBOR i EURIBOR? Wyrocznia frankowiczów

Czym jest WIBOR?

WIBOR to skrót od słów Warsaw Interbank Offered Rate, czyli warszawska międzybankowa oferowana stopa. Jest to średnia wysokość oprocentowania, po jakiej banki są gotowe złożyć u siebie depozyt, czyli w praktyce pożyczyć sobie nawzajem pieniądze. Stopę WIBOR ustala się każdego dnia roboczego o godzinie 11 rano. Taki proces nazywa się fixingiem WIBOR.

WIBOR podaje się w wartościach 1M, 3M, 6M i innych, zależnie od tego, na jaki czas banki deklarują dane oprocentowanie depozytów. Generalnie im dłuższy okres depozytu, tym wyższa stopa WIBOR. Przy ustalaniu oprocentowania kredytu hipotecznego zazwyczaj bierze się pod uwagę WIBOR 3M, a niekiedy WIBOR 6M. Krótkoterminowe kredyty gotówkowe zazwyczaj mają oprocentowanie stałe - stopa WIBOR nie ma w ich przypadku znaczenia.

W jaki sposób Rada Polityki Pieniężnej ma wpływ na WIBOR

Co to właściwie wszystko znaczy? Aby zrozumieć, dlaczego WIBOR jest ważny w kontekście pożyczania pieniędzy od banków, należy najpierw zrozumieć w jaki sposób powstają pieniądze. Takie działanie nazywa się fachowo kreacją pieniądza. Kreacją pieniądza zajmują się banki komercyjne i bank centralny. Dokonują tego głównie przez pożyczanie pieniędzy. Bank nie musi pożyczać wyłącznie pieniędzy, które w nim zdeponowano. Zaciągając kredyt “tworzysz” pieniądze, bo wprowadzasz nową wartość do gospodarki kupując usługę czy produkt. Gdyby na świecie istniał ograniczony zasób pieniędzy to automatycznie powodowałoby to deflację (ubytek pieniędzy z gospodarki) i zniechęcało do inwestycji w co innego, niż samą gotówkę.

Poziom pieniędzy które banki mogą pożyczać w stosunku do zgromadzonych depozytów (pieniędzy, które faktycznie zdeponowali w nich ludzie), ustalany jest przez Radę Polityki Pieniężnej i nazywa się stopą rezerwy obowiązkowej. Od roku 2010 stopa ta wynosi w Polsce 3,5 proc. Mówiąc bardziej obrazowo, oznacza to, że z każdej zdeponowanej złotówki bank w Polsce może ‘stworzyć’ 28,5 zł w formie kredytu. Zmieniając tę stopę, Narodowy Bank Polski może kontrolować podaż (dostępną ilość) pieniądza w polskiej gospodarce i zarazem zwiększać lub zmniejszać inflację, czyli mówiąc ogólnikowo “prędkość” gospodarki.

Dokładnie tę samą funkcję pełni stopa referencyjna, czyli rentowność bonów pieniężnych emitowanych przez NBP. Bony pieniężne mają okres zapadalności 7 dni. Jaki to wszystko ma związek z WIBOR-em? Otóż bankom nie opłaca się pożyczać sobie pieniędzy na niższy procent, niż oprocentowanie bonów pieniężnych. Stąd stopa WIBOR jest uzależniona od stopy referencyjnej, która od 2015 roku wynosi w Polsce 1,5 proc. WIBOR podlega niewielkim wahaniom kursu i zazwyczaj jest wyższy od stopy referencyjnej o zaledwie 0,2 proc.. Przykładowo przez ostatnie 12 miesięcy kurs WIBOR zmienił się o 1 proc.. Stopa referencyjna działa na podobnej zasadzie, jak stopa rezerwy obowiązkowej - na im niższy procent banki są gotowe udzielać kredytów, tym więcej klientów się na nie skusi i tym samym zwiększy podaż pieniądza i “rozpędzi” gospodarkę, poprzez choćby rozpowszechnienie użycia kart kredytowych.

Jednocześnie ze zwiększeniem oprocentowania wyższa stopa WIBOR oznacza większą rentowność lokat - zachęca ludzi do oszczędzania i “zabiera” pieniądze z gospodarki. Jak można zauważyć, obecnie są tak niskie, że rentowność lokat po odjęciu inflacji jest znikoma.

Ile może wzrosnąć WIBOR?

Pytania o prognozy WIBOR należy kierować do Rady Polityki Pieniężnej, bo to ona ustala stopę referencyjną, od której ten wskaźnik prawie bezpośrednio zależy. Można jednak snuć przypuszczenia na podstawie kilku dość solidnych przesłanek. Po pierwsze cel inflacyjny NBP od 2004 roku wynosi 2,5 proc. z możliwych odchyleniem o 1 punkt procentowy. W 2019 roku inflacja w Polsce wynosiła 1,7 proc., a prognozy¹ na najbliższe dwa lata nie przewidują zwiększenia inflacji powyżej 3,5 proc.. Ryzyko podwyższenia stawki WIBOR w tym okresie (2019 - 2021) można więc uznać za niewielkie.

Do tych wyliczeń należy dodać jeszcze dwa czynniki. Politykę rządu i inne instrumenty finansowe do sterowania podażą pieniądza, które posiada w swoim arsenale RPP. W obecnym klimacie politycznym zachodzi ryzyko wpływu rządu na działania NBP, więc możliwe jest, że nawet po przekroczeniu celu inflacyjnego stopa referencyjna nie zostanie podwyższona w celu dalszego stymulowania wzrostu gospodarczego. RPP nie musi też podwyższyć stopy referencyjnej, a “zabrać” pieniądze z gospodarki w inny sposób, przez choćby zmianę stopy rezerwy obowiązkowej.

W dłuższej perspektywie, dajmy na to 10 lat, prognozy stopy referencyjnej siłą rzeczy muszą być jeszcze bardziej mgliste. W życie wejdzie rozporządzenie BMR, a Polska być może dołączy do strefy Euro, co znacznie obniży stopy procentowe. Z drugiej strony agresywna socjalna polityka polskiego rządu może wreszcie się zemścić, co doprowadzi do dramatycznego wzrostu inflacji i znacznego podwyższenia stóp procentowych. Tego nie wie nikt. Teoretycznie stopy tego typu na świecie przyjmują wartości nawet kilkudziesięciu procent, jak ma to miejsce w Argentynie, znajdującej się w sytuacji głębokiego kryzysu gospodarczego.

W jaki sposób WIBOR wpływa na oprocentowanie kredytu?

Załóżmy, że chcesz kupić mieszkanie i zastanawiasz się w jaki sposób podjąć negocjacje z bankiem o warunkach kredytu hipotecznego. Chcesz za niego płacić jak najmniej, korzystasz więc z np. porównywarki kredytów i patrzysz, na jakie oprocentowanie są gotowe udzielić ci kredytu banki. Wszystkie z nich muszą oprzeć się na tej samej stopie - WIBOR, która obecnie wynosi 1,72 proc.

Oprócz tego do oprocentowania zostanie doliczona marża, liczona w rocznym ujęciu procentowym, prowizja za udzielenie kredytu (zazwyczaj 1-2 proc. całkowitej kwoty kredytu) i koszty pozaodsetkowe, takie jak ubezpieczenie i inne opłaty. Wszystkie te czynniki razem powinny zostać uwzględnione w wartości RRSO, czyli Rzeczywistej Rocznej Stopie Oprocentowania. To na podstawie RRSO lub całkowitej kwocie do spłaty należy oceniać faktyczny koszt kredytu.

Co się stanie, jeśli weźmiesz kredyt hipoteczny, a WIBOR wzrośnie? Załóżmy, że wziąłeś kredyt na 200 tys. złotych, który będziesz spłacał przez 20 lat. Marża banku wynosi 1,5 proc.. Przy takich warunkach obecnie będziesz płacił 1 132 zł miesięcznie, a przy wzroście WIBOR do wartości:

• 3 proc., rata wzrośnie o 11,7 proc. i wyniesie 1 265 zł,
• 4 proc., rata wzrośnie o 21,50 proc. i wyniesie 1 375 zł,
• 5 proc., rata wzrośnie o 31,68 proc. i wyniesie 1 491 zł,
• 10 proc., rata wzrośnie o 88,35 proc. i wyniesie 2 132 zł.

Jak widać są to wcale niebagatelne kwoty, choć trzeba mieć na uwadze, że wysoki wzrost stóp procentowych będzie reakcją na dużą inflację. W związku z tym prawdopodobnie twoja pensja również będzie wyższa, a sam kredyt warty w rzeczywistości mniej pieniędzy. Jeśli jednak te wyliczenia zaniepokoiły cię, to możesz wziąć kredyt hipoteczny ze stałą stopą oprocentowania. Jest droższy od tego tradycyjnego, z oprocentowaniem zmiennym, ale masz wtedy pewność, że będziesz go w stanie spłacić.

Zmiany w ustalaniu stopy WIBOR. W życie wchodzi rekomendacja BRE.

Na dzień dzisiejszy wiadomo już na pewno, że stopa WIBOR zniknie, albo zostanie mocno zmodyfikowana. Dlaczego? Pozornie praktyczny i pożyteczny instrument, jakim wydawał się być WIBOR, może stanowić przedmiot manipulacji banków.

W 2012 roku w Wielkiej Brytanii ujawniono, że banki manipulowały bliźniaczym do WIBOR-u londyńskim instrumentem LIBOR. Takie działanie jest możliwe, bo stopy tego rodzaju oferowania wylicza się na podstawie deklarowanych, a nie faktycznych wartości. Dzięki temu banki teoretyczne mogą zarabiać więcej na przeróżnych operacjach finansowych, poprzez choćby sztucznie zawyżanie oprocentowania kredytów hipotecznych. Brytyjskie banki zostały za to ukarane grzywną w wysokości około 6 mld dolarów. Kara finansowa to jednak za mało - niedoskonałość jest wpisana w sam system ustalania stóp tego typu. Unia Europejska rozpoczęła więc działania mające na stałe ukrócić możliwość takiego działania we wszystkich krajach członkowskich.

Zgodnie z komunikatem KNF ²26 marca 2019 roku weszło w życie rozporządzenie wykonawcze Komisji Europejskiej co do ustalania wskaźników referencyjnych, czyli BMR. Do dnia 31 grudnia 2021 roku Polska ma czas na dostosowanie się do zaleceń rekomendacji BMR. Obecnie w Ministerstwie Finansów trwają prace nad dostosowaniem wskaźnika do europejskich norm.

Co po WIBOR?

Najbardziej prawdopodobne jest w tej sytuacji rozwiązanie najprostsze, czyli zastąpienie WIBOR-u stopą referencyjną NBP. Nie ma konfliktu pomiędzy tym rozwiązaniem, a rekomendacją BMR. WIBOR od wielu lat utrzymuje się mniej więcej na poziomie 0,2 proc. wyższym od stóp referencyjnych, więc teoretycznie nie zmieniłoby to wiele.

Jakie są wady tego rozwiązania? Po pierwsze, nie odzwierciedlałoby to realnych transakcji na rynku, a przecież takie jest właśnie założenie istnienia tego wskaźnika. Po drugie, skoro wysokość rat kredytu hipotecznego setek tysięcy ludzi ma zależeć bezpośrednio od Banku Centralnego, to rodzi to ryzyko nacisków politycznych na tę instytucję. O niebezpieczeństwie wpływu polityki na działania instytucji tego rodzaju można przekonać się obserwując sytuację ekonomiczną Turcji.

Co z obecnymi umowami kredytowymi?

Jakie konsekwencje dla obecnych umów kredytowych będzie mieć modyfikacja, bądź likwidacja stopy WIBOR? Jeszcze nie wiadomo - problem będzie przedmiotem debaty kolejnej kadencji sejmu. Istnieją dwie możliwości. Albo dotychczasowe stawki oprocentowania zmiennego zawarte w umowach zamienią się w praktyce na oprocentowanie stałe, policzone przez choćby ostatni fixing WIBOR-u, co będzie bardzo korzystne dla osób spłacających kredyt hipoteczny, albo WIBOR zostanie ustawowo zamieniony na nowy wskaźnik. Te drugie rozwiązanie może budzić uzasadnione wątpliwości natury prawnej.

Co to jest LIBOR i EURIBOR? Wyrocznia frankowiczów

LIBOR to skrót od słów London Interbank Offered Rate, czyli londyńska wersja WIBOR-u. Przez ten instrument ustala się stopy dla walut USD, EUR, CHF, GBP i JPY. W panelu LIBOR udział biorą banki działające w Londynie, ale sam fixing odbywa się w Nowym Jorku. W kontekście Polski szczególnie ważna jest wartość LIBOR CHF 3M, bo to na jej podstawie ustala się oprocentowanie kredytów hipotecznych we frankach. Kurs waluty jest w tym przypadku znacznie ważniejszy od samej stopy, ale nie jest ona bez znaczenia dla wysokości spłacanych rat. LIBOR CHF znajduje się od wielu lat na minusie - Szwajcarski Bank Narodowy od dawna stara się zmniejszyć popyt na franka.

Podobnie jest z EURIBOR - to wartość stopy referencyjnej dla strefy euro. Jej wartość jest wyznaczana przez Europejską Federację Bankową. Ze względu na wspomnianą już niedoskonałość wskaźników tego typu EURIBOR jak i LIBOR zostaną wkrótce zastąpione nowocześniejszymi instrumentami.

1. Raport o inflacji; NBP, 2019
2. Komunikat KNF, 28 marca 2019