Co to jest użyczenie i czym różni się od pożyczki?

Co to jest użyczenie?

Jest to to darmowe przekazanie komuś posiadanej przez nas rzeczy na określony czas. W myśli Art. 710 Kodeksu Cywilnego “Przez umowę użyczenia użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu, przez czas oznaczony lub nieoznaczony, na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy”. Przedmiot umowy nie musi być własnością użyczającego. Może on pozostawać w posiadaniu najemcy, dzierżawcy czy użytkownika. W chwili przekazania rzecz musi być w stanie nadającym się do użytku. Ponadto użyczający nie może utrudniać korzystania z niej przez cały okres obowiązywania umowy. Jeśli biorący nie został poinformowany o wadach przekazanej mu rzeczy, w przypadku doznania szkody (np. zepsucia się maszyny w trakcie pracy) ma on prawo do zadośćuczynienia.

Obowiązek znika jeśli biorący wiedział o wadach przedmiotu jeszcze przed jego otrzymaniem. Osoba, której użyczono daną rzecz jest zobowiązana do używania jej w sposób odpowiadający jej właściwościom i przeznaczeniu. Odpowiada ona za utratę lub uszkodzenie przedmiotu umowy, dlatego nie może bez upoważnienia właściciela powierzyć go innej osobie. Jeśli umowa uwzględnia kilku biorców odpowiadają oni za rzecz solidarnie.

Użyczenie a pożyczka - czym się od siebie różnią?

Zarówno umowa użyczenia jak i umowa pożyczki są umowami nazwanymi, regulowanymi przepisami Kodeksu Cywilnego. W przypadku użyczenia częściej niż przy pożyczkach stosowana jest umowa ustna. Pisemna umowa użyczenia może jednak znacząco ułatwić odzyskanie przedmiotu w dobrym stanie w przyszłości. Chociaż pożyczka i użyczenie to określenia często mylone, tak naprawdę różni je wiele aspektów. Należą do nich:

• Forma umowy - przy kwocie powyżej 500 zł umowa pożyczki powinna być w formie pisemnej. Umowy użyczenia najczęściej są zawierane ustnie, a jako że nie podlegają opłatom można sporządzić ją samodzielnie.
• Własność - pożyczkodawca musi mieć własny kapitał, którym może dysponować. Użyczający natomiast nie musi być prawnym właścicielem przekazywanej rzeczy.
• Przedmiot umowy - przedmiotem umowy użyczenia mogą być rzeczy, których nie można zużyć czyli ruchomości i nieruchomości. Użyczenie nie może dotyczyć pieniędzy. Pożyczka może dotyczyć zarówno pieniędzy, jak i przedmiotów.
• Koszt - użyczenie jest zawsze bezpłatne, pożyczka zazwyczaj wymaga dodatkowych opłat.
• Czas trwania umowy - użyczenie może być zawarte na czas określony datą lub obowiązywać aż do momentu, gdy biorący wykorzysta rzecz w sposób określony w umowie lub upłynie czas, w którym przedmiot mógłby być wykorzystany. Okres kredytowania pożyczek jest zawsze wyznaczony w umowie. Zobowiązania na czas nieokreślony dłużnik musi zwrócić w ciągu 6 tygodni po wypowiedzeniu umowy przez pożyczkodawcę.

Umowa użyczenia a stosunek wygodzenia

Rozróżnienia wymaga także umowa użyczenia i stosunek wygodzenia. Użyczenie jest umową regulowaną Kodeksem Cywilnym. Co za tym idzie, użyczający może na drodze prawnej domagać się wypełnienia przez biorącego jego obowiązków tj. zwrotu przedmiotu użyczenia w dobrym stanie, naprawienia wyrządzonej szkody czy przywrócenia rzeczy do stanu pierwotnego. Stosunek wygodzenia nie jest regulowany prawnie. Przekazanie innej osobie rzeczy odbywa się na podstawie tzw. władztwa prekaryjnego czyli stosunku woli. Jest to umowa grzecznościowa, mająca formę przysługi pomiędzy właścicielem rzeczy a prekarzystą. Taka nie zapisana umowa może ustać w dowolnym momencie. Jak mówi Art.222 KC właściciel może żądać wydania mu jego własności jednak nie na drodze prawnej. Preakerzysty nie dotyczą obowiązki biorcy użyczenia. W przypadku wypadku z udziałem samochodu grzecznościowo wygodzonego znajomemu, właściciel auta ponosi wszystkie koszty i nie może w sądzie domagać się ich zwrotu od kierowcy.

Czy użyczenie naprawdę nic nie kosztuje?

Użyczenie jest co prawda umową bezpłatną, jednak inną niż darowizna, ponieważ właściciel nie pozbywa się własności na stałe. Niemniej umowa użyczenia nie podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych. Biorący ponosi zwykłe koszty utrzymania rzeczy, takie jak zakup paliwa do samochodu i nie może żądać ich zwrotu od użyczającego. Jeśli wystąpiła konieczność nieprzewidzianych wydatków związanych z używaną rzecz, np. dużych napraw, to strony umowy powinny wspólnie uzgodnić najlepsze rozwiązanie. Wszelkie działania osoby korzystającej z przedmiotu powinny być zgodne z wolą jego właściciela. W przeciwnym razie zmiany mogą zostać uznane za szkodę. Wtedy biorący:

• nie będzie mógł domagać się zwrotu poniesionych kosztów,
• może zostać także pociągnięty do odpowiedzialności za spowodowanie zniszczenia,
• może zostać zmuszony do przywrócenia rzeczy do stanu pierwotnego.   

Za kradzież rzeczy użyczonej lub zniszczenie rzeczy użyczonej odpowiedzialność ponosi biorący. Nie może bronić się tym, że szkoda nastąpiła nie z jego winy. W tej sytuacji użyczający może zażądać:

• pieniężnego odszkodowania w wysokości wartości przedmiotu użyczenia,
• zwrotu takiej samej rzeczy jak wcześniej użyczona, np. samochodu.  

W przypadku odmowy zwrotu użyczonej rzeczy lub jej równowartości w formie pieniężnej, użyczający może zgłosić sprawę do sądu. Warto pamiętać, że za skutki wypadku z udziałem użyczonego samochodu, który nie był objęty polisą OC odpowiadają wspólnie biorący i właściciel auta.

Użyczenie pomiędzy członkami rodziny, podobnie jak pożyczka od rodziny nie wymaga opłat podatkowych. Użyczając rzeczy osobie niespokrewnionej należy opłacić podatek dochodowy od osób fizycznych, a umowę wykazać w rocznym rozliczeniu podatkowym. Przedsiębiorcy, którzy dzięki umowie użyczenia lokalu lub umowie użyczenia samochodu uzyskali przychód z prowadzonej działalności gospodarczej, muszą odprowadzić podatek PIT na rzecz fiskusa.

Kiedy można zakończyć umowę użyczenia?

Użyczenie zaczyna obowiązywać po wydaniu rzeczy biorącemu. Po zakończeniu okresu trwania umowy biorący zobowiązany jest zwrócić przedmiot w stanie nie gorszym niż w momencie jego otrzymania. Nie ponosi on jednak odpowiedzialności za naturalne zużycie rzeczy wynikające z jej prawidłowego używania. Użyczający może domagać się zadośćuczynienia za wszystkie szkody dokonane przez użytkownika, jednak nie później niż w ciągu roku od zwrotu rzeczy.

W takim samym czasie biorca może żądać zwrotu poniesionych na rzecz nakładów oraz o naprawienie szkody powstałej wskutek wad rzeczy. Rozwiązanie umowy pożyczki wymaga formalności i dodatkowych opłat. Rozwiązanie umowy użyczenia w terminie szybszym niż wcześniej ustalony wręcz przeciwnie. Jest ono możliwe w trzech sytuacjach:

• rzecz jest użytkowana niezgodnie z jej przeznaczeniem i w sposób sprzeczny z wcześniejszymi ustaleniami,
• biorca oddał przedmiot umowy osobie trzeciej, bez wcześniejszego porozumienia z właścicielem,
• użyczający zażąda zwrotu rzeczy, ponieważ stanie się mu ona niezbędna z powodów nieprzewidzianych w umowie.